Rozmowy na Pograniczu #8 Katarzyna Tur-Marciszuk i Andrzej Żygadło

 Spotkanie odbędzie się w ramach cyklu „Rozmowy na Pograniczu”. W jego trakcie o Pograniczu, w kontekście Kresów dawnej Rzeczypospolitej, rozmawiamy z ludźmi, którzy zajmują się jego definiowaniem, portretowaniem, opisywaniem, którzy dostrzegają jego problemy i wartości. Którzy rozumieją lub starają się je zrozumieć. Z tymi, którzy przesuwają jego granice i niwelują je poprzez dzieła literackie, filmowe, działania społeczne i kulturalne. Chcemy rozmawiać i zapraszać ludzi i stąd i stamtąd. Z tego i z tamtego Pogranicza. Tutejszych i tamtejszych. Pisarzy i czytelników, aktorów i widzów, a przede wszystkim uczestników spotkań, dla których będą przyjeżdżali zaproszeni goście, książki, filmy, wystawy. Radruż, leżący od wieków i pokoleń na permanentnym Pograniczu, na styku kultur, jest gotowy na takie rozmowy od zawsze.

O czym będziemy rozmawiać?

Andrzej Żygadło we wstępie do Rozmowy pisze tak:

W 2016 roku wraz z Kasią Tur-Marciszuk, Irkiem Marciszukiem i Damianem Nowakiem zawarliśmy porozumienie ze Stowarzyszeniem Ruska Bursa w Gorlicach, na podstawie którego powstało Cyfrowe Archiwum Jerzego Tura i Barbary Tondos. Ponieważ w 2018 roku nasze Archiwum wzbogaciło się o zbiory dr. Augusta Bocheńskiego, postanowiliśmy poszerzyć dotychczasową formułę czego owocem było powołanie do życia Społecznego Ośrodka Dokumentacji Zabytków im. Kajetana Wincentego Kielisińskiego przy Ruskiej Bursie w Gorlicach. Podczas Rozmów na Pograniczu w mojej części prelekcji chciałbym scharakteryzować materiały z naszych zbiorów, dokumentujące zabytki w regionie lubaczowskim Pogranicza Nadsańskiego. Szczególna uwaga zostanie poświęcona materiałom powstałym podczas obozów inwentaryzacyjnych, organizowanych przez dra Augusta Bocheńskiego dla studentów architektury Politechniki Krakowskiej w ramach praktyk wakacyjnych.

Katarzyna Tur-Marciszuk opowie o idei Archiwum i przybliży nam sylwetki jego twórców Barbary Tondos i Jerzego Tura.

ANDRZEJ ŻYGADŁO

Urodzony w 1988 w Przeworsku. Absolwent Liceum Plastycznego w Jarosławiu. W latach 2008–2018 studiował na wydziałach Malarstwa oraz Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych. Dyplom z malarstwa realizowany w pracowni prof. Leszka Misiaka obronił w 2014 r. Dyplom z konserwacji malarstwa pod opieką promotora dr. hab. Marty Lempart-Geratowskiej obronił w 2018 r. Pola twórczości: malarstwo, rysunek, grafika, fotografia. Zajmuje się również: dokumentacją i konserwacją zabytków, historią sztuki (ze szczególnym uwzględnieniem drewnianej architektury cerkiewnej) oraz ikonografią zabytków architektury Polski południowo-wschodniej. Autor licznych artykułów o charakterze naukowym i popularnonaukowym. Stypendysta Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w roku akademickim 2011/12, oraz Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego w roku akademickim 2013/14. Uczestnik licznych wystaw zbiorowych i indywidualnych, w tym w Muzeum Sztuki Współczesnej MOCAK w Krakowie, Muzeum Narodowym w Krakowie czy Muzeum Narodowym w Gdańsku Jego prace znajdują się m.in. w zbiorach: Muzeum Narodowego w Gdańsku, Biblioteki Kórnickiej PAN w Kórniku, Muzeum Karykatury im. Eryka Lipińskiego w Warszawie, a także w prywatnych kolekcjach w kraju i za granicą. Brał udział w licznych wystawach zbiorowych i indywidualnych. Od 2016 r. wraz z Damianem Nowakiem, Ireneuszem Marciszukiem i Katarzyną Tur-Marciszuk tworzy „Cyfrowe Archiwum Jerzego Tura i Barbary Tondos”, a od 2018 r. „Cyfrowe Archiwum Augusta Bocheńskiego”. Oba zespoły archiwalne tworzą zasób Społecznego Ośrodka Dokumentacji Zabytków im. Kajetana Wincentego Kielisińskiego powołanego w 2019 r. przez Damiana Nowaka, Katarzyną Tur-Marciszuk i Andrzeja Żygadłę. W latach 2013–2016 był członkiem zarządu stowarzyszenia Magurycz, w latach 2014–2018 był wiceprezesem Stowarzyszenia Razem dla Białobok. W latach 2009–2014 prowadził kompleksowe monograficzne badania nad twórczością Kajetana Wawrzyńca Kielisińskiego. Wykonawca dokumentacji rysunkowo-pomiarowych drewnianych obiektów zabytkowych. W latach 2013–2019 i 2023, 2024 organizował obozy inwentaryzacyjno-badawcze na terenie województwa podkarpackiego. W 2011 r. podczas licznych kwerend i badań ikonograficznych odkrył ikonografię a następnie, wraz z Damianem Nowakiem, wykonał monografię nieznanej wcześniej badaczom średniowiecznej cerkwi w Uluczu. W 2015 r. doprowadził do przeprowadzenia konserwatorskich badań ratunkowych drewnianej cerkwi w Leżachowie, których wynikiem było cofnięcie jej chronologii o 112 lat, oraz pobranie materiału do utworzenia monografii obiektu. Autor projektu skansenu dla regionu Nadsania.

KATARZYNA TUR-MARCISZUK

W roku 1995 ukończyłam studia historii sztuki w KUL, obroniłam pracę magisterską na temat kształtowania się pojęcia „sztuka ludowa”, napisaną pod kierunkiem prof. Andrzeja K. Olszewskiego. Moje zainteresowania ogniskowały się początkowo wokół zagadnień kulturowych pojawiających się w XIX i XX w., szczególnie interesowałam się Podhalem i Huculszczyzną, a z czasem, w związku z rozpoczęciem pracy w urzędzie konserwatorskim, moje zainteresowania i działalność publicystyczna poszerzyły się o zagadnienia konserwacji zabytków ruchomych, aż w końcu, w ostatnich latach, dzięki współpracy z Muzeum Archidiecezji Lubelskiej zajmuję się również zagadnieniami związanymi z muzealnictwem. Jedną z pierwszych moich publikacji był referat pt. „Kosowska lecznica dra Tarnawskiego i zakopiańskie sanatorium dra Chramca. Konsekwencje zmian właściciela” wygłoszony na konferencji organizowanej w listopadzie 1997 r. przez Komisję Urbanistyki i Architektury O/PAN w Krakowie. W kolejnych latach pogłębiałam moją wiedzę na temat sztuki związanej z terenami Karpat, a szczególnie z obszarem Huculszczyzny. Wygłaszałam na ten temat prelekcje, organizowałam wystawy, brałam udział w konferencjach naukowych oraz publikowałam w „Spotkaniach z zabytkami”, „Wierchach”, a także w czasopismach ukraińskich. Dotyczyły one prób stworzenia stylu huculskiego w rzemiośle artystycznym. Dzięki współpracy z dr Włodzimierzem Witkowskim z Politechniki Łódzkiej od 1998 r. wyjeżdżałam do Kosowa na Ukrainie. Tam uczestniczyłam w pracach inwentaryzacyjnych lecznicy dra Apolinarego Tarnawskiego, a następnie publikowałam artykuły zarówno na temat samego sanatorium, jak i Kosowa. Następnie wraz z nim brałam udział w tłumaczeniu relacji z wycieczek na Huculszczyznę spisywanych przez cudzoziemskich podróżników w XIX i XX w. oraz brałam udział w trzech wyprawach badawczych w rejon Połoniny Kukul na Ukrainie. Badania dotyczyły zagadnień związanych z pasterstwem. Moim zadaniem było badanie strojów ludowych, a także współczesnej roli kobiet na połoninach. Były prowadzone przez interdyscyplinarny zespół pod kierunkiem prof. Janusza Gudowskiego. Ich wynikiem są trzy publikacje. Początkowo próbowałam pracować jako dziennikarz, ale od 2000 r. pracuję w Wojewódzkim Urzędzie Ochrony Zabytków w Lublinie w Wydziale Inspekcji Zabytków Ruchomych. Jestem członkiem Stowarzyszeń: Res Carpathica, Stowarzyszenia Historyków Sztuki i Związku Podhalan. Angażuję się w pracach Stowarzyszenia Ruska Bursa w Gorlicach i sekunduję Podhalańskiemu Oddziałowi Opieki nad Zabytkami. W 2012 r. zmarła moja Mama – Barbara Tondos, ojciec zmarł w 2009 r. Od tego czasu poświęcam czas również zabezpieczaniu, rozpoznaniu i opracowaniu bogatego archiwum pozostawionego przez tą dwójkę inwentaryzatorów. Najważniejsze efekty tych działań to organizacja, wraz prof. Andrzejem Laskowskim oraz krakowskim i rzeszowskim Oddziałem SHS, konferencji poświęconej pamięci moich rodziców i wydanie publikacji pt. „Nic nad oryginał…” w 2014 r. i stworzenie wraz z Andrzejem Żygadłą i Damianem Nowakiem „Cyfrowego Archiwum Barbary Tondos i Jerzego Tura”. Życiorysy moich rodziców są umieszczone na stronie internetowej Lem.fm.