Alchemia Beskidu Niskiego – wszystko, co musisz wiedzieć o roślinach i ziołach Beskidu Niskiego

Dla naszych pradziadków łąki, las i ogród w Beskidzie Niskim były niczym supermarket. Dziko rosnące rośliny jadalne były istotnym składnikiem codziennej diety mieszkańców tej krainy. Szczególnym zainteresowaniem cieszyły się w czasie głodu, będąc ważnym uzupełnieniem diety. Gotowano z nich zupy – tak zwane polewki, które niegdyś stanowiły podstawowe danie w kuchni Beskidu Niskiego. Wśród najczęściej przygotowywanych wymienić można: zupę z młodych pokrzyw i ziemniaków, zupę lebiodową, szczawiową czy polewkę z barszczu zwyczajnego. Dodawano do nich lubczyk, bluszczyk kurdybanek, dziką marchew, liście mniszka lekarskiego. Zupy te były bardzo pożywne – dostarczały energii i witamin.

Z kolei liście babki lancetowatej, mniszka lekarskiego czy podagrycznika – powszechnie rosnące na łąkach Beskidu Niskiego – duszono i jadano z chlebem. Przyrządzano konfitury z dzikiej róży, głogu, tarniny, leśnych owoców. Z owoców gotowano zupy owocowe i przyrządzano kompoty.

Kwiaty mniszka lekarskiego, czarnego bzu czy akacji smażono w jajku i mące, tworząc niecodzienne dziś placuszki. Korzystano z korzeni, bulw i kłączy dzikich roślin, na przykład z kłącza tataraku. W późniejszym okresie możliwości wykorzystania części z wymienionych wyżej roślin zostały wyparte ze świadomości ludzi i zaprzestano ich stosowania w kuchni. Wraz z poprawą jakości życia na wsiach, rośliny tzw. głodowe – nie były już ludziom potrzebne. Współcześnie do nich powracamy i doceniamy ich wartości.

Wiosną i latem w Beskidzie Niskim zbierano zioła, z których korzystano przez cały rok – używano ich w profilaktyce zdrowia. W każdym domu były wspomniane wcześniej kwiaty czarnego bzu czy pachnące latem i działające napotnie kwiaty lipy. Innym ważnym w domowej apteczce ziołem był dziurawiec – zbierany w dniu św. Jana. Napary z dziurawca pito jesienią w celu poprawy kondycji wątroby. Dodawały one też animuszu w jesiennych chandrach.

Latem zbierano również nagietki, które działają przeciwzapalnie, macerowano je w oleju na słońcu. Był to prosty sposób na leczenie wszelkiego rodzaju ran i zmian skórnych. Suszono także pokrzywę, która – dzięki bogactwie żelaza – zapewniała witalność. Wierzono, że pokrzywa działa jak gruba miotła, która wymiata z organizmu nieczystości. Pokrzywa wykorzystywana była także przeciwbólowo – robiono z niej okłady na plecy i stawy. W każdym domu Beskidu Niskiego była centuria, która pomagała w dolegliwościach żołądkowych. Suszono krwawnik, z którego napar leczył dolegliwości żołądkowe, a rozgniecione ziele hamowało krwawienia i leczyło rany.

Dla minionych pokoleń w Beskidzie Niskim ważne były obrzędy święcenia roślin. Odbywało się to dwa razy w roku – w oktawę Bożego Ciała oraz święto Matki Boskiej Zielnej. Poświęcone rośliny miały szerokie zastosowanie w życiu codziennym – chroniły ludzi i ich dobrobyt przed złymi mocami, przeciwdziałały czarom i urokom.

W obrzędach wykorzystywano bylicę pospolitą, którą następnie okadzano pole i zwierzęta. Roślina ta, ceniona za swoje właściwości ochronne, była ważnym elementem tradycyjnych praktyk i wierzeń mieszkańców Beskidu Niskiego. Robiono bukiety ziołowe, które wisiały w domu cały rok, chroniąc gospodarzy. Te ziołowe amulety nie tylko ozdabiały wnętrza domów w Beskidzie Niskim, ale przede wszystkim miały zapewnić bezpieczeństwo i zdrowie domownikom, będąc żywym świadectwem bogatej kultury i różnorodnej przyrody Beskidu Niskiego.