ŚLADY WIELKICH WOJEN W BESKIDZIE NISKIM

Beskid Niski dla miłośników historii jest krainą nieprzebranych materiałów źródłowych, dziejowych ciekawostek i miejsc pamięci. Wiele tu także atrakcji i eksponatów, które cieszą się zainteresowaniem nie tylko pasjonatów archeologii i fanów militariów, gdyż z wieloma z nich wiążą się niezwykłe z dzisiejszej perspektywy historie zwykłych ludzi. Dziś na nowo są nośnikiem emocji, towarzyszących tamtym wydarzeniom. Jednym z nich jest suknia ślubna ze spadochronu – jedyna taka zachowana w polskich zbiorach – prezentowana w Krośnie

Działania I wojny światowej na terenie Beskidu Niskiego, gdzie przechodził front wojenny, dokonały dużych spustoszeń i pochłonęły tysiące ofiar. Szczególną pamiątką po tych wydarzeniach są liczne austriackie cmentarze wojenne z tego okresu. Na uwagę zasługuje ich organizacja. Tworzą one sieć nekropolii, odznaczających się wysokim poziomem projektowania.

Ewenementem na skalę światową jest także fakt, że pochowano na nich żołnierzy wszystkich walczących stron, oddając hołd każdemu utraconemu życiu, inaczej niż w większości państw, gdzie budowano pojedyncze, zbiorcze cmentarze i to najczęściej jedynie dla poległych żołnierzy własnej narodowości. Warto w tym miejscu wspomnieć o jednej z największych nekropolii wojennych w Polsce, która znajduje się w Dukli. Spoczywa tu ponad 11 000 poległych w czasie I i II wojny światowej żołnierzy wielu narodowości.

 

Cmentarz wojenny I wojny światowej w Nowym Żmigrodzie nr 8, fot. H. Bielamowicz

 

 

Skansen militariów w Dukli, fot. Arch. Powiatu Krośnieńskiego

 

W Dukli także działa Muzeum Historyczne z szeregiem wystaw militarnych. Zorganizowano tu też – jeden z nielicznych tego typu w Polsce – skansen broni ciężkiej. To obowiązkowa atrakcja Beskidu Niskiego  dla fanów militariów. Zbiory i działalność dukielskiego muzeum upamiętniają wydarzenia krwawych walk o Przełęcz Dukielską – tzw. operację dukielsko-pereszowską, które stanowią ważną kartę historii dla Słowaków i Węgrów oraz ich tradycji wojskowej.

W ostatnich latach zwiększa się zainteresowanie kolekcjonerstwem militariów oraz poszukiwaniami archeologicznymi na polach bitew. Pasjonatów oraz osoby chcące ciekawie spędzić czas i spotkać ludzi z pasją zachęcamy do wizyty w prywatnych muzeach w Beskidzie Niskim związanych z tą tematyką. Dwa z nich znajdują się w Krośnie – Karpackie Muzeum Broni i Wyposażenia Wojskowego (z wystawą w Polanach) oraz Muzeum Podkarpackich Pól Bitewnych, gdzie emocje wzbudza suknia wykonana ze spadochronu, przywołująca nie tylko historię miłości w czasach wojny, ale też pamięć największej na Podkarpaciu alianckiej operacji zrzutu uzbrojenia i wyposażenia wojskowego, jaki miał miejsce w 1944 r. w Lubli. Z tej bowiem akcji pochodził ów spadochron. Warto jednak także odwiedzić Izbę Pamięci Frantiska Geislera w Pastwiskach i Muzeum Militariów i Techniki w Woli Sękowej.

Prywatne Muzeum Militariów w Woli Sękowej, fot. Arch. Muzeum Militariów w Woli Sękowej

Karpacka Troja, fot. Krystian Kłysewicz

Na osobną wzmiankę dla interesujących się historią wieków średnich turystów zasługuje skansen archeologiczny w Trzcinicy nieopodal Jasła – Karpacka Troja. To jedno z najważniejszych stanowisk archeologicznych w kraju, dostarczające wiedzy o pradziejach Europy Środkowo-Wschodniej. W sierpniu w skansenie odbywa się uznany Karpacki Festiwal Archeologiczny Dwa Oblicza, podczas którego organizowane są rekonstrukcje historyczne z udziałem odtwórców z całej Polski, a także Litwy, Słowacji i Czech. Stałym punktem programu festiwalu jest także cieszący się popularnością turniej wojowników.

WARTO ODWIEDZIĆ w BESKIDZIE NISKIM

Muzeum Historyczne – Pałac w Dukli

ul. Trakt Węgierski 5, 38-450 Dukla

tel. +48 13 433 00 85

muzeum@dukla.pl

www.muzeumdukla.pl

Terminy i godziny otwarcia:

październik–kwiecień: 10:00–15:00, maj–wrzesień: 10:00–16:30

Muzeum Podkarpackich Pół Bitewnych w Krośnie

ul. Czajkowskiego 92, 38-400 Krosno

tel. +48 502 994 116, +48 785 144 346

muzeumkrosno@gmail.com

www.muzeumkrosno.pl

Terminy i godziny otwarcia:

wrzesień–maj: wt.–niedz.: 11:00–16:00, pon. – nieczynne

czerwiec–sierpień: wt.–niedz.: 10:00–17:00, pon. – nieczynne

Izba Pamięci Frantiska Geislera w Pastwiskach

ul. Kardynała Karola Wojtyły, 38-400 Krosno

basia@pastwiska.pl

www.frantisekgeisler.com

Wymagany wcześniejszy kontakt w celu zwiedzenia izby

Muzeum Militariów i Techniki w Woli Sękowej

Wola Sękowa 52, 38-505 Bukowsko

Krzysztof Mindur: tel. +48 510 317 235

muzeumwolasekowa@poczta.fm

Strona Muzeum na Facebooku

Wymagany wcześniejszy kontakt w celu zwiedzenia muzeum

42 cmentarze z I wojny światowej należące do tzw. Zachodniogalicyjskich Cmentarzy Wojennych, wybudowanych w czasie I wojny światowej pod kierunkiem Wydziału Grobów Wojennych austro-węgierskiego Ministerstwa Wojny:

- Okręg I Nowy Żmigród (architekt: Duszan Jurkowicz): Ożenna 1, Ożenna 2, Ożenna 3, Grab 4, Grab 5, Krempna 6, Desznica 7, Nowy Żmigród 8, Łysa Góra 9, Wola Cieklińska 10, Wola Cieklińska 11;

- Okręg II Jasło (architekt: Johann Jager): Cieklin 12, Cieklin 13, Cieklin 14, Harklowa 15, Osobnica 16, Osobnica 17, Dębowiec 18, Tarnowiec 19, Bierówka 20, Warzyce 21, Jasło-Ulaszowice 22, Jasło 23, Jasło 24, Trzcinica 25, Sławęcin 26, Bączal Górny 27, Jabłonica-Wałówka 28, Siepietnica 29, Święcany 30, Szerzyny 31, Szerzyny 32, Swoszowa 33, Ołpiny 34, Ołpiny 35, Podzamcze36, Krajowice 37, Nawsie Kołaczyckie 38, Kołaczyce 39, Bieździedza 40, Bieździadka 41, Sieklówka 42

Mogiły rozstrzelanych w czasie II wojny światowej:

- Jasło – Krajowice mogiła zbiorowa 260 Żydów, rozstrzelanych w lipcu 1942 roku

- nieistniejąca wieś Hałbów, na trasie z Nowego Żmigrodu do Krempnej zbiorowa mogiła 1257 Żydów rozstrzelanych 7 lipca 1942 r.

- w północno-wschodniej części cmentarza żydowskiego w Krośnie znajduje się zbiorowy grób bliżej nieokreślonej liczby osób rozstrzelanych 9 grudnia 1942 roku

- Barwinek, podnóże wzgórza Błudna, zbiorowa mogiła upamiętniona obeliskiem Żydów rozstrzelanych 13 sierpnia 1942 r.

- Las między Warzycami a Sieklówką -5000 pochowanych w 32 zbiorowych mogiłach – są to rozstrzelani przez Niemców Żydzi, Polacy, żołnierze Armii Czerwonej i Romowie,

- Las Grabiński pomiędzy Iwoniczem, a Lubatową - pomnik 72 Polaków – żołnierzy Armii Krajowej rozstrzelanych 24 lipca 1944 roku

- Lubatowa - pomnik i mogiłą 38 mieszkańców wsi, przeniesionych z Lasu Grabińskiego

Cmentarze

- Cmentarz Komunalny w Krośnie – Grób Nieznanego żołnierza, Mogiła Polaków poległych w latach 1914 - 1920 oraz mogiłą żołnierzy poległych w czasie I wojny światowej, mogiła żołnierzy Polskich z 1939 roku, kwatera polskich lotników oraz żołnierzy Armii Krajowej.

- Cmentarz wojenny w Dukli - około 8000 zabitych z II wojny światowej i ponad 3500 z I wojny światowej

- Cmentarz wojenny w Krośnie przy palcu 3 Maja -43 mogiły żołnierzy Armii Czerwonej

- Cmentarz jeńców sowieckich w Rymanowie - około 7 000 pochowanych w latach 1942-43

Inne miejsca upamiętnienia

- Pomnik na wzgórzu 534 (Franków) koło Dukli upamiętniający Operację Karpacko – Dukielską,

- Pomnik w Bóbrce, przy drodze Zręcin – Wietrzno, upamiętniający rozpoczęcie walk 1 Korpusu Czechosłowackiego w Operacji Karpacko – Dukielskiej

- Nowosielce - Pomnik spadochroniarzy czechosłowackich z 2 brygady 1 Korpusu Czechosłowackiego biorących udział w Operacji Karpacko–Dukielskiej