DIABEŁ TUTIVILLUS, DREWNIANE MIASTECZKO, GOTYCKIE KOŚCIOŁY I CERKWIE „WYSPY RUSIŃSKIEJ” – POZNAJ SZLAK ARCHITEKTURY DREWNIANEJ OKOLIC RZESZOWA

Strona główna
TOP miasta i regionu Rzeszów
DIABEŁ TUTIVILLUS, DREWNIANE MIASTECZKO, GOTYCKIE KOŚCIOŁY I CERKWIE „WYSPY RUSIŃSKIEJ” – POZNAJ SZLAK ARCHITEKTURY DREWNIANEJ OKOLIC RZESZOWA

Szybko przebierając nogami, oczami wyobraźni widziała jego skrzydlatą postać i olbrzymie dłonie odnotowujące na zwoju pergaminu jej spóźnienie. Jednak tym razem nie spóźniła się na mszę. Odetchnęła z ulgą. Tak spiesząc na sumę w XVII w. do kościoła w Porębach Dymarskich mogła myśleć wierna obawiająca się przedstawionego na polichromii, w tej drewnianej atrakcji nieopodal Rzeszowa, surowego diabła Tutivillusa.

79 Poręby Dymarskie kościół parafialny pw. św. Stanisława i Wojciecha 8_fot. K. Kłysewicz.webp [1.58 MB]

Poręby Dymarskie kościół parafialny pw. św. Stanisława i Wojciecha fot. K.Kłysewicz

Jedyne przedstawienie diabła Tutivillusa w Polsce możemy zobaczyć 40 km na północ od Rzeszowa w kościele pw. św. św. Stanisława i Wojciecha. Diabeł przysiadł tu sobie pod amboną ze zwojem pergaminu i ptasim piórem w ręku. Oprócz skrzydeł na głowie ma bycze rogi, a z pyska bucha mu dym piekielny. Za nim widać twarze potępionych grzeszników. Porębski diabeł czekał tylko na przewinienia wiernych, by móc je odnotować na swej czarciej liście. Nie tylko za spóźnienie można mu było podpaść, Tutivillus miał także baczenie na przysypiających podczas mszy katolików.

To nie jedyna niesamowita polichromia znajdująca się w tym kościele. Podziwiamy tu także namalowane w XVII w. sceny z Nowego Testamentu. Naszą uwagę przyciąga także zachowane do dnia dzisiejszego oryginalne wyposażenie świątyni. Ołtarz główny wraz z obrazem Matki Bożej z Dzieciątkiem, którą adorują święty Stanisław i święty Wojciech oraz dwa ołtarze boczne datowane są na XVII i XVIII wiek!

Nieopodal Poręb znajduje się kolejny warty odwiedzenia XVII-wieczny kościół pw. Przemienienia Pańskiego w Cmolasie. Z powstaniem kościoła wiąże się legenda. Podanie ludowe głosi, że 6 sierpnia 1585 r. trzynastoletni syn szlachcica Wojciecha Borowiusza, wracając ze szkoły parafialnej, dostąpił objawienia. Pośród obłoków ukazał mu się Jezus z otwartymi ramionami w otoczeniu wszystkich świętych. Po latach Borowiusz na miejscu objawienia postawił kaplicę i nieopodal niej szpital. W 1646 r. powstał kościół pw. Przemienienia Pańskiego.

Cmolas kościół filialny pw. Przemienienia Pańskiego fot. K. Kłysewicz

Nowosielce Kościół parafialny pw. św. Marii Magdaleny fot. K. Kłysewicz

Nie lada odkryciem jest dla nas fakt, że by podziwiać drewniane cerkwie, nie musimy wcale ruszać na południe województwa podkarpackiego. Wystarczy tylko wyjechać 30 km od Rzeszowa! Teraz zagłębimy się w świat cerkiewny powiatu strzyżowskiego. Udajemy się do Bonarówki i Blizianki. Na północ od Krosna znajduje się kilkanaście miejscowości tworzących niegdyś specyficzną „wyspę rusińską”, która zachowała się pośród najwyższych wzniesień Pogórza Dynowskiego. Kres jej istnieniu przyniosły deportacje w latach 40. XX w. Pozostało kilka cerkwi świadczących o dawnych mieszkańcach tej ziemi. Najurokliwszą z tutejszych świątyń drewnianych jest cerkiew pw. Opieki Bogurodzicy z XVII w. w Bonarówce, która swój ostateczny kształt zyskała w 1841 r.

Ruszamy teraz w poszukiwaniu gotyckich drewnianych perełek. W tym celu przemierzymy powiat strzyżowski. Będziemy mieli możliwość podziwiać jedne z najstarszych drewnianych kościołów w Polsce typu gotyckiego, a w szczególności ich harmonijne połączenie poszczególnych brył czy stopniowane stromizny dachu oraz gonty. Docieramy do pierwszego gotyckiego kościoła znajdującego się w pobliżu Rzeszowa – kościoła pw. Wniebowzięcia NMP w Lutczy (ok. 1464 r.). W przyjemnym i przytulnym wnętrzu świątyni podziwiamy charakterystyczne dla epoki okna w „ośli grzbiet” oraz okienko w formie czterolistnej koniczyny, jak również urokliwe ołtarze późnobarokowe.

Ruszamy dalej na wschód, by podziwiać kolejną gotycką perełkę. Docieramy do jednego z cenniejszych na Podkarpaciu i w Polsce przykładu późnogotyckiej drewnianej świątyni – kościoła parafialnego pw. św. Mikołaja w Lubli. Tu oprócz gotyckiej architektury czekają na nas gotyckie i późnogotyckie obrazy. Przez dłuższą chwilę podziwiamy Misericordia Domini – obraz przedstawiający Chrystusa ze śladami męki, stojącego w grobie. W ołtarzu głównym odkrywamy gotyckie obrazy przedstawiające Matkę Boską i patrona kościoła św. Mikołaja.

Lutcza kościół parafialny pw. św. Wniebowzięcia NMP 4 fot. K. Kłysewicz

W ostatniej odwiedzanej przez nas świątyni urzeka nas gotycki, pokryty gontem stromy dach. Jesteśmy w kościele pw. św. Katarzyny w Gogołowie. Tu oprócz barokowych i rokokowych obrazów i ołtarzy odkryliśmy późnogotycką chrzcielnicę z początku XVI w.

Nomen omen grzechem by było, być w okolicach Rzeszowa i nie zobaczyć nietuzinkowej atrakcji – unikatowego galicyjskiego drewnianego miasteczka. Zapraszamy zatem do Pruchnika. Pruchnik to najpiękniejsze drewniane miasteczko województwa podkarpackiego. Jego urok to nie tylko architektura, ale też niezwykle malownicze położenie na wysokim wzgórzu, górującym nad doliną Mleczki.

Lubla Kościół parafialny pw. św. Mikołaja 4 fot. K. Kłysewicz

Urzeka nas tu klimat dawnych epok i niesamowita architektura drewnianych domów, znajdujących się na rynku tego miasteczka oraz poszczególne jej elementy jak podcienia czy drewniane zdobione słupy. Stojąc na pruchnickim rynku, z łatwością wyobrażamy sobie rozkładane dawniej w podcieniach kramy, handlujących rzemieślników i okolicznych mieszkańców przyglądających się towarom.

Na sam deser ruszamy do kolejnej atrakcji turystycznej okolic Rzeszowa, nieco na wschód, w pobliże Przeworska. W znajdujących się tutaj Nowosielcach wyruszamy w kolejną historyczną podróż za sprawą wzniesionego w 1595 r. kościoła pw. św. Marii Magdaleny. Co ciekawe, górujący nad okolicą kościół posiadał w swej pierwotnej formie umocnienia ziemno-drewniane, które ułatwiały stawianie oporu zagonom tatarskim czy rozbójnikom. W tej dawnej warowni podczas najazdów chronili się mieszkańcy wioski, a nawet odpierali ataki tatarskiej hordy. W roku 1624 oparli się najeźdźcom, chroniąc się w kościele i stając pod wodzą wójta Michała Pyrza do jego obrony. Zwycięstwo nowosieleckich chłopów i ich wójta obrosło legendą. Podziwiamy tu też stosunkowo nowe połączenie kamienia i drewna w postaci przyziemia wieży. Z kolei w jego wnętrzu możemy zobaczyć unikatowe gotyckie, dębowe skrzynie cechowe oraz pochodzący z XVI w. obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem. W okolicy Nowosielec (w pobliżu Przeworska i niedaleko Rzeszowa) odkrywamy kolejne drewniane kościoły w miejscowościach: Siennów, Krzeczowice, Sonina i Kosina.

To nie jedyne drewniane cudeńka w Krainie Rzeszów – miasto i region. Więcej drewnianych atrakcji okolic Rzeszowa znajdziecie na stronie:
Szlak Architektury Drewnianej